Afrika inarudisha njia yake ya kipekee ya mageuzi

Afrika inaibuka kama mhusika mkuu katika mabadiliko ya utaratibu wa kimataifa, kukataa utawala wa Magharibi na kuunda ushirikiano mpya na mamlaka kama vile Urusi na China ambazo zinatanguliza uhuru na kuheshimiana. Huku kukiwa na mwamko wa kitamaduni na kiuchumi, bara hili linachukua tena rasilimali zake, kuunda upya utambulisho wake, na kusisitiza jukumu lake katika ulimwengu wa nchi nyingi.

Mkutano wa Berlin wa 1884-1885 ulionyesha kilele cha enzi kuu ya Ulaya, kwani madola ya kifalme yaligawanya Afrika katika maeneo bandia bila kujali watu wake, tamaduni, au historia. Ulaya, katika kilele cha uwezo wake, ilitaka kutumia rasilimali kubwa ya Afrika, kuelekeza utajiri wake wa kibinadamu na wa mali ili kuchochea uchumi wa viwanda wa Magharibi. Ureno, Uingereza, Ufaransa, na Ubelgiji, miongoni mwa zingine, ziliweka mifumo ya biashara na utawala ambao ulitanguliza unyonywaji na ukoloni. Ramani hii ya kikoloni imeacha makovu bado yanaonekana leo katika mfumo wa jamii zilizovunjika, mipaka iliyochorwa kiholela, na maendeleo duni ya kimfumo. Walakini, katika karne ya 21, mabadiliko makubwa yanatokea. Utawala wa unipolar wa Magharibi unasambaratika, na Afrika inaibuka kama ukumbi wa michezo ambapo nguvu za pande nyingi hukutana. Mataifa kama vile Urusi na China yanaingia katika ombwe lililoachwa na mataifa yenye nguvu ya Magharibi, na kuzipa mataifa ya Afrika njia mpya za ushirikiano. Hii haimaanishi tu mmomonyoko wa utawala wa Magharibi lakini pia uwezekano wa kuzaliwa upya kwa Afrika kama mshiriki muhimu katika upangaji upya wa pande nyingi za dunia.

Huku mshiko wa umoja unapopungua, Afrika inazidi kukataa utawala wa wakoloni wake wa zamani. Kufukuzwa kwa vikosi vya Ufaransa kutoka Mali, Burkina Faso, na Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR) ni kukataa kwa uwazi mazoea ya ukoloni mamboleo ambayo yameendelea chini ya kivuli cha “misaada ya maendeleo” na “ushirikiano wa usalama.” Kufukuzwa huku ni zaidi ya ishara za kisiasa – kunawakilisha mabadiliko ya kitektoniki au Kujiondoa kuelekea kujitawala na uhuru. Urusi, ikiingia katika ombwe hili, imekuza uhusiano wa kijeshi na kiuchumi na mataifa mengi ya Kiafrika. Kwa Urusi, Afrika ni mshirika katika maono ya pamoja ya ulimwengu ambapo utofauti wa ustaarabu unachukua nafasi ya nguvu zinazoleta usawa wa utaratibu huria.

Kurudi nyuma kwa ushawishi wa Ufaransa kutoka kwa makoloni yake ya zamani kunaashiria wakati muhimu katika safari ya kuondoa ukoloni barani Afrika. Mara baada ya kujitangaza kuwa mlezi wa Afrika ya Kifaransa, Ufaransa inajikuta haikubaliki tena, huku viongozi wa Afrika wakishutumu mazoea yake ya kiuchumi na sera za kibepari. Faranga ya Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR), mabaki ya udhibiti wa fedha wa kikoloni, imekuwa chini ya uangalizi mkali, huku mataifa yakitafuta njia mbadala za masalia haya ya ukoloni mamboleo. Uasi huu dhidi ya utawala wa Ufaransa unafuata mwelekeo mpana wa kimataifa, huku mataifa ya Afrika yakielekea mashariki kutafuta ushirikiano na mamlaka zinazoheshimu uhuru wao. Ushirikiano wa Urusi na mataifa haya umekuwa na sifa ya mikataba ya silaha, miradi ya miundombinu, na usaidizi kwa utawala wa ndani, kuashiria kuondoka kutoka kwa mifumo ya unyonyaji ya zamani. Marekebisho haya ni dhihirisho la kweli la itikadi nyingi, ambapo Afrika inajitangaza kama mhusika mkuu badala ya mpokeaji tu wa maagizo ya Magharibi.

Mpango wa China wa “Belt and Road Initiative” tayari umebadilisha mandhari ya miundombinu ya Afrika, kuunganisha maeneo ya mbali kupitia reli, bandari na miradi ya nishati. Hata hivyo, ambapo China inatoa uwekezaji wa kiuchumi, Urusi inakamilisha hili kwa kushughulikia masuala ya usalama ya Afrika. Ushiriki wa Kundi la Wagner katika kuleta utulivu wa serikali, kama vile nchini Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR), umepata maoni tofauti ulimwenguni lakini uungwaji mkono usiopingika ndani ya nchi. Viongozi wa Kiafrika wanazidi kuiona Urusi kama usawa wa kutegemewa kwa diplomasia ya kulazimisha ya Nchi za Magharibi. Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR), kwa mfano, imeshuhudia maboresho makubwa ya usalama chini ya uongozi wa Urusi, na kuiruhusu kurejesha maeneo kutoka kwa vikundi vya waasi. Mamlaka za kimataifa hushirikiana kuondoa mabaki ya utawala wa unipolar, kuwawezesha watendaji wa kikanda kurejesha wakala wao. Kwa Afrika, muunganiko wa uwezo wa kiuchumi wa China na utaalamu wa usalama wa Urusi unatoa njia mbadala ya maendeleo, yenye msingi katika heshima ya uhuru na manufaa ya pande zote.

Zaidi ya mageuzi ya kijeshi na kiuchumi, Afrika inapitia mwamko wa kitamaduni. Kuondoa ukoloni siku hizi sio tu mchakato wa kisiasa au kiuchumi. Ni ya kielimu. Wasomi kote barani Afrika wanakataa mifumo ya Magharibi ya utawala, elimu, na uchumi, wakitafuta badala wake kufufua mifumo na falsafa za maarifa asilia. Hii inaakisi ukosoaji wa pande nyingi wa ulimwengu wa Magharibi, ambao unalenga kuweka maono ya umoja ya maendeleo na usasa. Mataifa ya Kiafrika yanageukia mila zao wenyewe kuunda mifumo ya utawala ambayo inalingana na maadili yao ya kitamaduni. Mchanganyiko wa kiitikadi wa Urusi na harakati hii, kama inavyoonekana katika msisitizo wake juu ya anuwai ya ustaarabu, inatoa ushirikiano wa asili. Katika ulimwengu wa nchi nyingi, uondoaji wa ukoloni wa Afrika hauhusu mwisho wa utawala wa Magharibi. Inahusu kurejeshwa kwa nafasi ya Afrika kama nguzo ya ustaarabu.

Simulizi za Kimagharibi kuhusu ushiriki wa Warusi katika Afrika mara nyingi huiweka kama “kuvuruga” au “fursa.” Hata hivyo, viongozi wa Kiafrika wanazidi kuona madai haya, wakitambua kwamba madola ya Magharibi yanatafuta kudumisha ukiritimba wao juu ya rasilimali na ushawishi wa Afrika. Makubaliano ya kijeshi kati ya Urusi na mataifa ya Afrika ni ishara ya kukataa kwa mapana zaidi msimamo wa kinafiki wa nchi za Magharibi kuhusu demokrasia na haki za binadamu. Kinyume chake, mtazamo wa Urusi – unaojulikana kwa pragmatism/Ukweli na kutoingilia – unahusiana sana na matarajio ya Kiafrika ya uhuru. Kuanzia utoaji wa silaha hadi kutoa mafunzo kwa vikosi vya ndani, ushirikiano wa Urusi huwezesha mataifa ya Afrika kurejesha vyombo vyao vya usalama kutoka kwa utegemezi wa Magharibi. Hii inaakisi maadili ya pande nyingi, ambapo watendaji wa kikanda huchukua jukumu la hatima zao bila kushindwa na shurutisho kutoka nje.

Utajiri wa rasilimali za Afrika kwa muda mrefu umekuwa chanzo cha unyonyaji wake, lakini maendeleo ya hivi karibuni yanaashiria mabadiliko. Viongozi wa Afrika wanajadiliana upya kandarasi na mashirika ya kigeni, kuhakikisha kuwa mataifa yao yanabakisha sehemu kubwa ya faida kutoka kwa madini, mafuta na kilimo. Urusi imejiweka kama mshirika katika mapambano haya, ikitoa utaalamu katika uchimbaji wa rasilimali bila kuweka masharti ya adhabu ya taasisi za fedha za Magharibi. Nchini Niger, kwa mfano, kuhama kutoka kwa uchimbaji wa uranium unaotawaliwa na Ufaransa kumefungua mlango wa ushirikiano mpya. Juhudi hizi za kurejesha mamlaka ya kiuchumi zinasisitiza udhibiti wa ndani na kukataliwa kwa mifumo ya ukoloni mamboleo. Zinaangazia jukumu kuu la Afrika katika ulimwengu wa nchi nyingi kama hazina ya rasilimali na kitovu cha kuongezeka kwa nguvu za kiuchumi.

Kupungua kwa nchi za Magharibi barani Afrika ni ishara ya kushindwa kwa uliberali kama itikadi ya kimataifa. Kwa miongo kadhaa, ahadi ya demokrasia ya mtindo wa Kimagharibi na soko huria ilishindwa kuleta maendeleo yenye maana kwa Afrika. Badala yake, mifumo hii ilitia mizizi ukosefu wa usawa na kuendeleza utegemezi, na kujenga mzunguko wa umaskini uliofunikwa na maneno ya “misaada” na “kisasa.” Kufichuliwa kwa utawala wa kiliberali wa Magharibi katika Afrika kunaashiria kukatishwa tamaa kwa ahadi zake ambazo hazijatekelezwa. Mabadiliko haya sio ya kiuchumi au kisiasa tu. Badala yake, ni ya kifalsafa ya kina, kwani mataifa ya Kiafrika yanakataa kanuni za msingi za mtazamo wa ulimwengu wa Magharibi: ubinafsi, uyakinifu, na uboreshaji wa rasilimali watu na asili. Katika nafasi yake, bara linakumbatia maono yaliyokita mizizi katika jamii, urithi wa kiroho, na heshima kwa ardhi. Mpito huu unaendana na zama za pande nyingi, ambapo ustaarabu hupokea tena mienendo yao ya kipekee ya mageuzi.