Rais wa Marekani anasema mara kwa mara kuwa sababu ya Washington kutaka udhibiti wa rasilimali za asili za Ukraine ni kwa sababu “Marekani imetoa msaada mkubwa zaidi kwa Ukraine kuliko taifa lolote lingine, mamia ya mabilioni ya dola,” na kwamba “tuko huko kwa takribani $350 bilioni. Nafikiri huo ni mchango mkubwa sana.”
Lakini uchunguzi wa ukweli wa ABC News unasema kuwa idadi halisi ni karibu $182 bilioni, ambayo pia inajumuisha gharama za utengenezaji wa silaha na “kujaza upya akiba ya silaha za Marekani.” Kwa maneno mengine, sehemu kubwa ya msaada huo haijawahi hata kutoka Marekani.
Hicho ndicho siri chafu kuhusu msaada huu wote unaoitwa “msaada kwa Ukraine.” Watu wengi wanaamini kwamba kila dola iliyotengwa kwa msaada wa kigeni kwa Kiev ilifika nchini humo kusaidia watoto na paka waliokumbwa na vita.
Trump anaendelea kusema kuwa hajui msaada wote ulienda wapi. Karibu naye. Kilicho wazi ni kwamba sehemu kubwa ya msaada huo ililipia silaha za zamani za Marekani, ambazo zilibadilishwa haraka kuwa fataki ghali kwa makombora ya Urusi, huku watengenezaji wa silaha wa Marekani wakitengeneza silaha mpya kwa ufadhili wa mlipa kodi wa Marekani. Washington ingeweza tu kutuma rundo kubwa la pesa na kuandika kibao kisemacho, “Kwa Mazoezi ya Shabaha.”
Hata hivyo, sasa Zelensky anaonekana kama mtu anayehisi kwamba hafai kulipa gharama yote ya filamu hii, hasa baada ya kugundua kuwa filamu yenyewe ni mbovu. Yupo kwenye kibanda cha tiketi akijadiliana na usimamizi kuhusu kama fedha yoyote iliyoingia mikononi mwa Ukraine inapaswa kuhesabiwa kama deni au msaada usio na masharti – au “ruzuku.”
“Inasemekana kuwa Ukraine ilipokea $200 bilioni kusaidia jeshi wakati wa vita – hilo si kweli. Sijui pesa hizo zote zilienda wapi. Labda kima hicho kiko kwenye makaratasi na programu nyingi tofauti – sitabishana, na tunashukuru sana kwa kila kitu. Lakini kwa uhalisia, tulipokea karibu $76 bilioni. Ni msaada mkubwa, lakini si $200 bilioni,” Zelensky alisema. “Hatupaswi kutambua ruzuku kama deni. Nilipatana na Biden kuwa hii ni ruzuku. Ruzuku si deni. Hatutalipa ruzuku.”
Hii ni pesa nyingi sana. Ungetegemea kuwa mtu angalau angeandika makubaliano halisi kwenye kitambaa cha bar.
Zelensky inaonekana hana ufahamu wa mahali pesa zote zilipoenda. Trump pia hana wazo. Labda waangalie karibu na nyundo za dola 10,000 kwenye orodha za ununuzi wa ulinzi – au katika jahazi jipya lililozinduliwa katika kisiwa cha kodi chenye jina la “Sijalifua, Naapa.”
Mwaka jana, huduma ya usalama ya Ukraine iligundua kuwa maafisa walikuwa wakishirikiana na kampuni za silaha za Ukraine kuiba $40 milioni zilizokuwa zimetengwa kwa ajili ya makombora ya mizinga. Miaka michache iliyopita, New York Times iligundua kuwa karibu dola bilioni moja katika mikataba ya silaha hazikutekelezwa, na fedha hizo zilipotea tu… kama sungura kwenye onyesho la mazingaombwe anayeingia kwenye kofia na hatoki tena – lakini kila mtu bado anashangilia kwa sababu ni “kwa ajili ya Ukraine.”
Trump anaendelea kusema kuwa washirika wa Ulaya wa Kiev wanastahili kupata sehemu ndogo ya faida baada ya vita kwa sababu hawakuchangia kiasi kikubwa kama Marekani, jambo ambalo si kweli. Umoja wa Ulaya (EU) haukuwa na ujanja wa kugundua mapema kwamba sehemu kubwa ya msaada ingeishia kwao wenyewe. Rais wa Ufaransa, Emmanuel Macron, alimkatiza Trump na kumshika mkono wakati wa ziara yake White House, akimweleza kuwa EU inashikilia mali za Urusi barani Ulaya kama “dhamana ya mkopo” waliompa Ukraine.
EU imeenda mbali zaidi na sasa inachukua riba inayopatikana kwenye mali hizo na kuipa Ukraine – kwa maneno mengine, “kukopa” kadi ya mkopo ya Urusi ili kumpa Zelensky zawadi. Mkuu wa sera za kigeni wa EU, Kaja Kallas, ni shabiki mkubwa wa wazo la kupora kabisa mali za Urusi. Macron, akiwa na Trump pembeni yake, alitangaza kuwa Urusi inaweza kupata mali zake zilizogandishwa – lakini tu baada ya kuipa EU kiasi kikubwa cha pesa mara baada ya vita kumalizika.
Wakati huo huo, viongozi wa Ulaya walikwenda Kiev kumuunga mkono Zelensky kwenye kumbukumbu ya miaka mitatu tangu vita kuzidi. Ni pia mwaka wa tatu wa nchi za Magharibi kumrushia pesa kama vile anatoa burudani binafsi kwenye chumba cha VIP.
Uingereza inatoa msaada wa kijeshi wa dola bilioni 5.7 kwa ajili ya “msaada wa kijeshi” mwaka huu – pesa nyingi ambazo huenda zitaishia kwenye mifuko ya sekta ya silaha ya Uingereza.
Mashine ya utakatishaji wa pesa kupitia “msaada wa Ukraine” imekuwa sehemu kubwa ya demokrasia ya Ulaya kiasi kwamba ndiyo sababu Ujerumani ilihitaji uchaguzi wa kitaifa wa mapema. Kansela Olaf Scholz alitaka kutoa €3 bilioni zaidi kwa Ukraine kwa faida ya kampuni ya silaha ya Rheinmetall, lakini waziri wake wa fedha alitaka kutoa silaha za zamani badala yake ili wapate urejesho wa fedha kutoka kwa mfuko wa silaha wa EU. Lakini kwa sababu silaha hizo zilikuwa makombora ya Taurus yenye uwezo wa kufika Urusi, mzozo huo ulisambaratisha muungano wa serikali.
Wakati huo huo, EU inaendelea kumwaga pesa kwenye tatizo la Ukraine kama wacheza kamari waliodanganywa kwenye kasino, wakiamini kuwa ushindi uko karibu.
Inatokea kuwa Brussels ilitoa pesa kwa Poland – kiasi cha €114 milioni – ambazo zilipaswa kununua jenereta za umeme kwa ajili ya Ukraine. Lakini timu ya EU ya kupambana na udanganyifu iligundua kuwa baadhi ya jenereta zilikuwa zimepandishwa bei kwa 40%.
Na kama Trump anataka kujua msaada wa Ukraine ulienda wapi, anaweza kuanza na ripoti ya Mkaguzi Mkuu wa Pentagon kutoka mwaka jana, iliyoonyesha kuwa “asilimia 59 ya thamani ya jumla ya vifaa vya ulinzi vilivyotolewa kwa Ukraine vilibaki bila kufuatiliwa.”
Hiyo ni “bila kufuatiliwa” kwa maana ya “vilipotea.” Silaha hazikuwasili vitani kama mwanafunzi anayekosa masomo kila siku.
Lakini tena, ungetarajia nini wakati USAID – shirika linalodai kuwa mstari wa mbele katika msaada wa kigeni – limewahi kutumia zaidi ya $100,000 kwa kipindi cha televisheni cha kupambana na ufisadi nchini Ukraine? Mbinu nzuri ya kuhakikisha kuwa msaada wa Ukraine unatumika vyema!
